شکل‌گیری نمایش ایرانی از جهانی دایجتیک

مفهوم دایجسیس (نقل) نخستین بار توسط افلاطون در مقابل میمسیس (تقلید) مطرح شد. سپس ارسطو اصطلاح میمسیس را به حوزۀ درام وارد کرد و به توصیف آن در مقابل هنرهای اپیک (روایی) پرداخت. در دوران معاصر، مبحث دایجسیس و میمسیس در حوزۀ روایت‌شناسی بار دیگر موردتوجه قرار گرفت و به واژگانی کلیدی برای تمایز میان روایت کلامی و درام بدل شد. در نمایش سنتی ایران اما، دایجسیس و میمسیس کاملاً درهم‌تنیده شده است. در این مقاله، با استفاده از مستندات تاریخی، به روش توصیفی- تحلیلی، روند شکل‌گیری نمایش بومی از سنت‌های داستان‌گویی در ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از این راه روند انتقال راهکارهای نقلی به زبان نمایشی و پیوند دایجسیس و میمسیس در درام ایران دنبال شود. برای این منظور، نحوۀ ارائة عناصری چون شخصیت، دیالوگ، مکان و زمان در نقالی و تعزیه مورد بررسی قرار می‌گیرد تا نشان داده شود چگونه ارائة داستانی این عناصر، امکان ظهور دایجسیس در درام را ممکن می‌کند. در پایان، مبحث دایجسیس و میمسیس در روایت‌شناسی مورد بازنگری قرار می‌گیرد تا برخلاف ادعای روایت‌شناسان اولیه، ثابت شود این دو اصطلاح نه تعاریفی برای جدا­کردن درام از روایت، بلکه ویژگی‌هایی در درون هر دو می‌تواند باشد.